Την περασμένη εβδομάδα ήμουν στην Αθήνα και πήρα το μετρό για την πλατεία Συντάγματος. Όπως και πολλοί Έλληνες απο την βόρεια Ελλάδα, έχω ανάμεικτα συναισθήματα προς την πρωτεύουσα. Οι Βόρειοι δεν θέλουμε να το παραδεχθούμε, αλλά απολαμβάνουμε κρυφά τη μυρωδιά του γιασεμιού - την πραγματική μυρωδιά της Αθήνας. Αλλά αυτή τη φορά ο αέρας μύριζε πυρίτιδα.
Το Σύνταγμα ήταν ασυνήθιστα ήσυχο: καταστήματα κλειστά, οι άνθρωποι ψώνιζαν απρόθυμα, και υπήρχαν ΜΑΤ παντού. Στην ατμόσφαιρα πλανιόταν μια αναμονή για κάτι απαίσιο που πρόκειται να συμβεί. Και ιδού, στην πλατεία Μοναστηρακίου, μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά, μια ομάδα νεαρών επιτίθονται σε έναν ιδιοκτήτη καταστήματος. Ακόμα ένα βίαιο επεισόδιο σε μια πόλη που μοιάζει με πυριτιδαποθήκη.
Ο κύριος ένοχος για την αποσύνθεσης της κοινωνικής τάξης είναι η οικονομική πολιτική που προέρχεται από τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο. Το 2009-10 η τρόικα - η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα - έκρινε ότι η Ελλάδα αντιμετώπιζε πρόβλημα στο δημόσιο έλλειμμα και χρέος, που οφειλόταν σε σπατάλες, στη διαφθορά και τη φοροδιαφυγή. Πρόσφεραν δάνεια διάσωσης με αντάλλαγμα περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, αύξηση των φόρων και μείωση των μισθών. Διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις έχουν επιβάλει λιτότητα με μεγάλη προθυμία, προσφέροντας μια μεγάλη συρρίκνωση του ελλείμματος - ίσως ακόμη και το 8% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του 2012.
Το πρόβλημα ήταν ότι η λιτότητα δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί με τη συνήθη συνοδεία της υποτίμησης του νομίσματος, αφού η χώρα παραμένει μέλος της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης. Η πίεση της προσαρμογής έτσι γύρισε προς τα μέσα, προκαλώντας μια άνευ προηγουμένου ύφεση - το ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 4,5% το 2010, 7% το 2011 και κατά πάσα πιθανότητα κατά 7% το 2012. Η ανεργία έχει εκτοξευθεί και μια ανθρωπιστική κρίση έχει ξεσπάσει στα αστικά κέντρα. Η ΜΚΟ Γιατροί του Κόσμου εκτιμά ότι για τους τελευταίους αρκετούς μήνες η πλειοψηφία των πελατών της ήταν άποροι Έλληνες και όχι μετανάστες. Τα ιατρικά αποθέματα τελειώνουν, και οι διευθύνοντές της δεν έχουν ιδέα για το πώς θα αντιμετωπίσουν αυτό το χειμώνα.
Αλλά θα πρέπει να τον αντιμετωπίσουν, επειδή η τρόικα απαιτεί τώρα μια περαιτέρω περίοδο λιτότητας - περικοπές σχεδόν 12 δισ. € για να δημιουργηθεί ένα μεγάλο πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού και να αρχίσει να μειώνεται το ελληνικό δημόσιο χρέος μέχρι το 2014. Απελπισμένη για να παραμείνει στην ΟΝΕ, η ελληνική κυβέρνηση έχει συμφωνήσει να μειώσει τις συντάξεις, εφάπαξ ποσά συνταξιοδότησης, μισθούς του δημόσιου τομέα, κοινωνικές και στρατιωτικές δαπάνες. Η επακόλουθη μείωση της συνολικής ζήτησης σημαίνει οτι η ύφεση θα συνεχιστεί και το επόμενο έτος, με την επίσημη ανεργία να φθάνει ίσως ακόμη και το 30%. Το 2013 θα υπάρχουν άνθρωποι στην Αθήνα που δεν θα έχουν να φάνε. Η τραγωδία είναι ότι όλος αυτός ο πόνος θα είναι για το τίποτα, καθώς και τα νέα μέτρα λιτότητας πιθανότατα θα αποτύχουν. Η τρόικα και πάλι υποτιμά το βάθος της επερχόμενης ύφεσης, και, συνεπώς, την απώλεια των εσόδων και την αύξηση των δαπανών της ανεργίας. Το ελληνικό δημόσιο χρέος, εν τω μεταξύ, παραμένει εντελώς μη βιώσιμο. Είναι πολύ πιθανό ότι περαιτέρω μέτρα λιτότητας θα απαιτηθούν απο το 2013 και πέρα.
Στη ρίζα αυτής της κακής οικονομικής πολιτικής είναι μια εσφαλμένη ερμηνεία των αιτιών της κρίσης. Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι το ίδιο με της Πορτογαλίας και της Ισπανίας: μια εσφαλμένη νομισματική ένωση που έχει χωρίσει την Ευρώπη σε κέντρο και περιφέρεια. Η περιφερειακή ανταγωνιστικότητα έχει καταστραφεί, και η περιφέρεια έχει συσσωρεύσει τεράστια ιδιωτικά και δημόσια χρέη – που οφείλει σε τράπεζες της Ευρωζώνης - τα οποία πιθανώς δεν θα αποπληρωθούν.
Οι τράπεζες βρίσκονται στο επίκεντρο της κρίσης της ευρωζώνης και όχι τα κράτη. Η λύση θα ήταν να κλείσουν οι κακές τράπεζες και να δημιουργηθούν υγιείς σε όλη την Ευρώπη. Αλλά αυτό θα σήμαινε οτι οι γερμανοί και οι γάλλοι φορολογούμενοι θα επιβαρύνονταν με το κόστος της αναδιάρθρωσης των ιταλικών και ισπανικών τραπεζών: πράγμα αδύνατο. Έτσι, τα εθνικά τραπεζικά συστήματα είχαν τη δυνατότητα να εξυπηρετούν τα δικά τους εθνικά κράτη τα τελευταία τρία χρόνια: οι τράπεζες έχουν στηριχθεί στις δικές τους χώρες για να διασωθούν, και τα κράτη έχουν στηριχθεί στις δικές τους τράπεζες για να δανειστούν. Το αποτέλεσμα ήταν ο κατακερματισμός των τραπεζών της ευρωζώνης, παράγοντας τεράστιες αποκλίσεις των επιτοκίων μεταξύ των κρατών- μελών. Η νομισματική ένωση καταρρέει εκ των έσω.
Σήμερα , ο πρόεδρος της ΕΚΤ Mario Draghi προσπάθησε να σταματήσει τη σήψη με την υπόσχεση να αγοράσει απεριόριστα ποσά βραχυπρόθεσμου δημόσιου χρέους από τα κράτη που δέχθηκαν να εφαρμόσουν τα προγράμματα λιτότητας. Στόχος του ήταν να συμπιέσει τα επιτόκια και να αντιστρέψει τον κατακερματισμό των τραπεζών, αλλά αυτό θα είναι μια βραχυπρόθεσμη ανακούφιση το πολύ. Οι τράπεζες χρειάζονται αναδιάρθρωση και η περιφερειακή ανταγωνιστικότητα πρέπει να αποκατασταθεί μέσω ενός επενδυτικού προγράμματος για την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Αντ 'αυτού, η ΕΕ επέλεξε το όπλο των περικοπών στο κόστος εργασίας. Για την περιφέρεια αυτό σημαίνει υψηλή ανεργία και χαμηλή ανάπτυξη. Για την ευρωζώνη σημαίνει οτι η κατάρευση είναι πιο πιθανό να συμβεί.
Για την Ελλάδα , όπου οι πολιτικές της ΕΕ είναι πιο έντονα αισθητές, οι συνέπειες είναι φοβερές. Η χώρα θα γίνει μια φτωχή, γηρασμένη, δυσλειτουργική και αδιάφορη γωνία της δύναμης Ευρώπης. Η αγοραστική δύναμη των μισθωτών μειώθηκε κατά 23% το 2010-11, και όμως η χώρα συνεχίζει να διολισθαίνει στους πίνακες ανταγωνιστικότητας. Χωρίς να την πτοεί τίποτα, η τρόικα πρόκειται να εισηγηθεί την επιστροφή των έξι εργάσιμων ημερών την εβδομάδα και την αύξηση των ωρών εργασίας. Η αναταραχή στους εγαζόμενους και η αντι-κοινωνική συμπεριφορά φαίνονται αναπόφευκτες.
Η ελληνική άρχουσα τάξη φοβάται την έξοδο απο το ευρώ και έτσι θα συναινεί στις απαιτήσεις της τρόικας, ελπίζοντας να κερδίσει χρόνο μέχρι να επιτευχθεί μια συνολική διευθέτηση στην ευρωζώνη. Αλλά οι ήρεμες ημέρες της ανάπτυξης με δανεικά έχει περάσει ανεπιστρεπτί για την ευρωζώνη. Ακόμα και αν αποφευχθεί η κατάρρευση της Ευρωζώνης, θα είναι πια πολύ αργά για την Ελλάδα. Για να ορθοποδήσει η οικονομία και η κοινωνία μαζί, η χώρα πρέπει να πτωχεύσει και να βγεί απο την νομισματική ένωση. Μια ριζική πολιτική αλλαγή θα ακολουθήσει. Τότε ίσως επιστρέψει και η κανονικότητα στην πλατεία Συντάγματος.
του Κώστα Λαπαβίτσα
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου